[Mới] Hiệu chuẩn thiết bị đo lường là gì? Thiết bị đo nào cần hiệu chuẩn?

Hiệu chuẩn thiết bị đo lường đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất của doanh nghiệp, đảm bảo độ chính xác và tính ổn định của các thiết bị đo lường. Vậy hiệu chuẩn là gì, tại sao nó lại cần thiết và các quy định liên quan đến hiệu chuẩn thiết bị ra sao? Hãy cùng Donghonuoc.vn tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

Hiệu chuẩn thiết bị đo lường là gì?

Hiệu chuẩn thiết bị đo lường là quá trình kiểm tra, điều chỉnh sai số của thiết bị đo bằng cách so sánh với các phương tiện đo lường chuẩn. Theo Khoản 9, Điều 3, Luật Đo lường 2011, hiệu chuẩn là hoạt động xác định mối quan hệ giữa giá trị đo của chuẩn đo lường với giá trị đo của đại lượng cần đo.

Việc hiệu chuẩn giúp đảm bảo độ chính xác, tính ổn định của thiết bị đo trong nhiều lĩnh vực như sản xuất, khoa học, kỹ thuật và chăm sóc sức khỏe. Dựa vào kết quả hiệu chuẩn, người dùng có thể xác định thiết bị có đáp ứng yêu cầu sử dụng hay không, từ đó duy trì chất lượng đo lường trong suốt quá trình hoạt động.

Chuẩn đo lường đóng vai trò quan trọng trong hiệu chuẩn, giúp thiết lập giá trị đo của các phương tiện đo, đảm bảo phép đo đạt độ chính xác theo tiêu chuẩn quy định. Thiết bị đo lường được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp như kiểm tra chất lượng sản phẩm, đo nhiệt độ đường ống, kiểm tra cường độ điện tích trong động cơ…

Lợi ích của việc hiệu chuẩn thiết bị đo lường

Hiệu chuẩn thiết bị đo lường đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát độ chính xác, ổn định của máy móc, giúp doanh nghiệp duy trì chất lượng sản phẩm, tối ưu hiệu suất và đảm bảo tuân thủ quy định. Dưới đây là những lợi ích chính của việc hiệu chuẩn:

• Đảm bảo độ chính xác của thiết bị: Theo thời gian, các thiết bị đo có thể bị sai lệch do môi trường, lão hóa linh kiện, làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Hiệu chuẩn giúp khắc phục tình trạng này, giữ cho máy móc hoạt động đúng thông số.
• Giảm thiểu rủi ro, nâng cao an toàn: Thiết bị đo không chính xác có thể dẫn đến lỗi sản xuất, lãng phí nguyên liệu và nguy cơ mất an toàn. Hiệu chuẩn giúp giảm thiểu các rủi ro này.
• Tối ưu hóa hiệu suất hoạt động: Máy móc được hiệu chuẩn đúng cách sẽ hoạt động ổn định, nâng cao hiệu quả sản xuất, tiết kiệm chi phí vận hành và bảo trì.
• Tuân thủ quy định của nhà nước: Doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn kiểm định thiết bị đo lường theo quy định pháp luật, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng.
• Tăng uy tín và độ tin cậy: Sản phẩm đạt độ chính xác cao giúp doanh nghiệp nâng cao danh tiếng, tạo niềm tin với khách hàng, đặc biệt là đối tác quốc tế.

Nhờ những lợi ích trên, việc hiệu chuẩn thiết bị đo lường không chỉ giúp cải thiện chất lượng sản xuất mà còn tối ưu chi phí, đảm bảo tuân thủ quy định và gia tăng lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. 

Những điều cần biết khi hiệu chuẩn thiết bị đo

Thời gian hiệu chuẩn thiết bị đo 

Thời gian hiệu chuẩn thiết bị đo phụ thuộc vào từng lĩnh vực kinh doanh, sản xuất cũng như đặc điểm hoạt động của thiết bị. Dưới đây là một số thời điểm quan trọng cần thực hiện hiệu chuẩn:

• Hiệu chuẩn ban đầu: Trước khi đưa thiết bị vào sử dụng, cần thực hiện hiệu chuẩn để đảm bảo thiết bị hoạt động đúng thông số kỹ thuật.
• Hiệu chuẩn định kỳ: Thực hiện thường xuyên trong quá trình vận hành để duy trì độ chính xác, ổn định và giảm thiểu rủi ro sai số.
• Hiệu chuẩn trước và sau dự án: Đối với các thiết bị sử dụng trong các dự án quan trọng, cần hiệu chuẩn trước khi bắt đầu và sau khi hoàn thành để đảm bảo kết quả đo lường luôn chính xác.
• Hiệu chuẩn trong suốt vòng đời thiết bị: Duy trì kiểm tra, hiệu chuẩn thiết bị định kỳ giúp đảm bảo các phép đo có độ tin cậy cao, chính xác và nhất quán theo thời gian.

Việc tuân thủ lịch trình hiệu chuẩn sẽ giúp doanh nghiệp đảm bảo độ chính xác của thiết bị, nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật trong sản xuất. 

Quy định về hiệu chuẩn thiết bị đo 

Hiệu chuẩn thiết bị đo là một hoạt động quan trọng nhằm đảm bảo tính chính xác và ổn định của các phương tiện đo lường. Tại Việt Nam, hoạt động này được quy định bởi nhiều văn bản pháp lý, bao gồm:

• Luật Đo lường số 04/2011/QH13: Cung cấp khung pháp lý chung cho hoạt động đo lường, bao gồm cả kiểm định và hiệu chuẩn thiết bị đo.
• Nghị định 105/2016/NĐ-CP: Quy định các điều kiện hoạt động của tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn và thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường.
• Thông tư 24/2013/TT-BKHCN: Hướng dẫn chi tiết về kiểm định, hiệu chuẩn và thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường. Đây là văn bản quan trọng nhất quy định rõ về hoạt động hiệu chuẩn.
• Thông tư 23/2013/TT-BKHCN: Đưa ra các yêu cầu đo lường đối với phương tiện đo thuộc nhóm 2.
• Nghị định 119/2017/NĐ-CP: Quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Nguyên tắc cần nhớ khi hiệu chuẩn thiết bị đo 

Hiệu chuẩn thiết bị đo lường là quá trình quan trọng giúp đảm bảo độ chính xác của phép đo, từ đó duy trì chất lượng và hiệu suất của hệ thống. Nguyên tắc cơ bản khi hiệu chuẩn thiết bị đo bao gồm:

• Phạm vi hiệu chuẩn: Xác định khoảng giá trị của đại lượng cần đo, bao gồm phạm vi dưới và phạm vi trên.
• Giá trị 0: Điểm thấp nhất trong phạm vi hiệu chuẩn, là cơ sở để xác định sai số của thiết bị.
• Khoảng cách (Span): Là chênh lệch giữa giá trị cao nhất và thấp nhất trong phạm vi hiệu chuẩn.
• Phạm vi thiết bị: Thể hiện khả năng đo lường của thiết bị, có thể khác với phạm vi hiệu chuẩn thực tế.

Hiệu chuẩn thiết bị đo giúp duy trì tính chính xác và nhất quán của các phép đo, đồng thời phát hiện và điều chỉnh kịp thời những sai lệch có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và quy trình sản xuất. 

Hồ sơ của hiệu chuẩn thiết bị 

Hồ sơ hiệu chuẩn thiết bị là tài liệu chứng minh rằng thiết bị đã được hiệu chuẩn vào một thời điểm cụ thể, đồng thời ghi nhận kết quả hiệu chuẩn. Khi phát hiện sai số hoặc thiết bị không đạt tiêu chuẩn, hồ sơ này giúp xác định nguyên nhân và khắc phục nhanh chóng.

Một bộ hồ sơ hiệu chuẩn thiết bị đo thường bao gồm:

• Chứng chỉ hiệu chuẩn
• Báo cáo hiệu chuẩn
• Nhãn hiệu chuẩn
• Nhật ký hiệu chuẩn
• Cơ sở dữ liệu hiệu chuẩn

Chi phí hiệu chuẩn thiết bị đo là bao nhiêu?

Theo Điều 26 của Luật Đo lường 2011, chi phí hiệu chuẩn thiết bị được xác định dựa trên nguyên tắc bù đắp chi phí thực tế một cách hợp lý, đảm bảo phù hợp với nội dung, khối lượng, tính chất và thời gian thực hiện hiệu chuẩn.

Mức chi phí này phải được xây dựng minh bạch, niêm yết công khai và tuân thủ quy định của pháp luật về giá. Việc hiệu chuẩn thiết bị đo không chỉ giúp kiểm soát chi phí hiệu quả mà còn đảm bảo thiết bị hoạt động tối ưu, góp phần nâng cao năng suất và lợi nhuận cho doanh nghiệp.

Quy định xử phạt vi phạm hiệu chuẩn thiết bị

Theo Điều 12, Nghị định 119/2017/NĐ-CP, tổ chức hiệu chuẩn được chỉ định có thể bị phạt từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng nếu vi phạm một trong các hành vi sau:

• Thực hiện hiệu chuẩn phương tiện đo nhóm 2 hoặc hiệu chuẩn chuẩn đo lường để kiểm định phương tiện đo nhóm 2 khi chưa có quyết định chỉ định hoặc quyết định đã hết hiệu lực.
• Thực hiện hiệu chuẩn ngoài phạm vi được chỉ định, vi phạm quy định về lĩnh vực và giới hạn hiệu chuẩn cho phép.
• Không duy trì đúng điều kiện hoạt động hiệu chuẩn, không đảm bảo các tiêu chí đã được quy định khi được cấp phép hoạt động.

Các thiết bị đo lường cần hiệu chuẩn

Theo Thông tư 23/2013/TT-BKHCN, các thiết bị đo lường cần được kiểm định hoặc hiệu chuẩn định kỳ để đảm bảo độ chính xác trong quá trình sử dụng. Dưới đây là một số thiết bị đo cần hiệu chuẩn:

• Đồng hồ đo
• Đồng hồ đo độ dày
• Thước vặn đo ngoài, đo trong, đo sâu
• Thước cặp, thước đo cao
• Đũa đo, bộ căn lá
• Thiết bị đo độ dài: Các loại thước đo kỹ thuật như thước cặp, thước đo cao, thước dây, thước vạch.
• Thiết bị đo khối lượng: Các loại cân điện tử, cân phân tích, cân kỹ thuật.
• Thiết bị đo dung tích, lưu lượng: Đồng hồ đo lưu lượng nước, đồng hồ đo khí.
• Thiết bị đo áp suất: Đồng hồ đo áp suất khí, đồng hồ đo áp suất nước.
• Thiết bị đo nhiệt độ: Cảm biến nhiệt độ, nhiệt kế điện tử.
• Thiết bị đo hóa lý: Máy đo pH, máy đo độ dẫn điện.
• Thiết bị đo điện, điện từ: Đồng hồ vạn năng, ampe kế, volt kế.
• Thiết bị đo âm thanh, rung động: Máy đo độ ồn, thiết bị đo rung động.
• Thiết bị đo quang học: Máy đo ánh sáng, kính hiển vi đo lường.

5 bước tiến hành hiệu chuẩn thiết bị đo lường

Quy trình này nhằm đối sánh giá trị trên thiết bị đo với các thiết bị mẫu, sau đó đưa thiết bị chuẩn đến các tổ chức hoặc trung tâm hiệu chuẩn Quốc gia để đánh giá và hiệu chuẩn lại.

Mỗi ngành nghề sẽ có đặc thù riêng, vì vậy quy trình hiệu chuẩn có thể thay đổi tùy theo loại thiết bị và tiêu chuẩn kỹ thuật. Tuy nhiên, dưới đây là các bước hiệu chuẩn cơ bản:

• Bước 1: Xác định danh sách thiết bị cần hiệu chuẩn.
• Bước 2: Xác định tiêu chuẩn và quy trình hiệu chuẩn phù hợp.
• Bước 3: So sánh giá trị đo được với thiết bị chuẩn và xác định tần suất hiệu chuẩn.
• Bước 4: Điều chỉnh thiết bị nếu cần thiết để đảm bảo độ chính xác theo yêu cầu.
• Bước 5: Ghi nhận kết quả và cập nhật dữ liệu hiệu chuẩn vào hệ thống quản lý.

Việc hiệu chuẩn giúp kiểm tra, giám sát và duy trì độ chính xác của các thiết bị đo lường trong suốt quá trình sản xuất. Đây là một phần quan trọng trong quản lý chất lượng, giúp doanh nghiệp đảm bảo tính chính xác của các phép đo và tuân thủ các quy định hiện hành.

Lưu ý: Quy trình hiệu chuẩn thiết bị đo thường do đơn vị chứng nhận soạn thảo và được thẩm duyệt theo Nghị định số 105/2016/NĐ-CP. Vì vậy, doanh nghiệp nên tham khảo đơn vị cung cấp dịch vụ hiệu chuẩn để đảm bảo quy trình phù hợp với thiết bị của mình. 

Một số lỗi thường gặp khi hiệu chuẩn thiết bị đo

Trong quá trình hiệu chuẩn, việc mắc sai lầm là điều khó tránh khỏi, đặc biệt nếu không có đủ chuyên môn kỹ thuật. Vì vậy, doanh nghiệp cần lưu ý các yếu tố sau để đảm bảo quá trình hiệu chuẩn đạt hiệu quả tối ưu:

• Nếu hiệu chuẩn không được thực hiện đúng cách hoặc đủ thường xuyên, thiết bị có thể gặp lỗi, ảnh hưởng đến chất lượng bảo trì phòng ngừa và hiệu suất hoạt động.
• Sai lệch về độ chính xác không chỉ làm giảm năng suất mà còn có thể gây nguy hiểm cho người lao động.
• Nhiều yếu tố có thể tác động tiêu cực đến độ chính xác của thiết bị kiểm tra, chẳng hạn như xử lý sai cách, va đập hoặc thậm chí bụi bẩn tích tụ.
• Lỗi do người thực hiện hiệu chuẩn, bao gồm: sử dụng sai tiêu chuẩn hiệu chuẩn, cài đặt không chính xác, đọc sai kết quả hoặc ghi dữ liệu không đầy đủ.

Ngoài ra, các thiết bị đo lường, đặc biệt là cảm biến điện tử, có thể bị trôi số hoặc lệch giá trị theo thời gian, dẫn đến kết quả không chính xác. Một số lỗi phổ biến liên quan đến cảm biến và hệ thống điều khiển bao gồm:

• Lỗi không tín hiệu: Do nguồn cấp không ổn định, kết nối lỏng lẻo hoặc hệ thống bị lão hóa.
• Lỗi PLC (Bộ điều khiển lập trình): Gặp sự cố do nguồn điện không ổn định hoặc chất lượng nguồn ngoài kém.
• Lỗi tín hiệu nhiễu: Thường do cách điện kém, gây dao động tín hiệu và ảnh hưởng đến độ chính xác khi đọc dữ liệu từ PLC.

Những lưu ý khi thực hiện hiệu chuẩn thiết bị đo

Trong quá trình hiệu chuẩn, có thể xảy ra một số sai sót mà doanh nghiệp và người chịu trách nhiệm có thể ít chú ý đến, bao gồm:

• Kiểm tra tính an toàn của hệ thống để đảm bảo chất lượng hoạt động và đầu ra đạt tiêu chuẩn.
• Xác định các yêu cầu sử dụng như phạm vi đo, độ phân giải, sai số tối đa cho phép,…
• Xử lý ngay các vấn đề phát sinh và thực hiện sửa chữa khi cần thiết để tránh gián đoạn hoạt động.
• Không được sử dụng thiết bị đo đã hiệu chuẩn nếu không có giấy chứng nhận hợp lệ.
• Thiết bị kiểm tra phải có nguồn gốc rõ ràng, đạt tiêu chuẩn quốc gia.
• Để đảm bảo độ chính xác của dữ liệu, tất cả thiết bị đo dù sử dụng trong nhà máy, phòng thí nghiệm hay tại nhà đều cần được hiệu chuẩn định kỳ.
• Sai sót hoặc thiếu chính xác có thể dẫn đến những kết luận sai lệch, ảnh hưởng đến kế hoạch vận hành và cản trở quá trình phát triển.
• Kỹ thuật viên cần kiểm tra hiệu chuẩn tại một điểm trên thiết bị để đánh giá tình trạng của nó. Nếu thiết bị đạt yêu cầu tại thời điểm đó, hiệu chuẩn tổng thể có thể được xem là ổn định. Nếu không, cần tiến hành hiệu chuẩn lại.
• Thời gian hiệu chuẩn định kỳ có thể linh hoạt tùy theo nhu cầu của từng doanh nghiệp. Nên tham khảo ý kiến chuyên gia để xác định lịch trình phù hợp.
• Đơn vị thực hiện hiệu chuẩn cần đảm bảo có đủ năng lực và chức năng để thực hiện quy trình theo đúng tiêu chuẩn.

Hiệu chuẩn thiết bị đo lường đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo độ chính xác, ổn định và hiệu suất của các thiết bị đo trong sản xuất, kinh doanh. Việc tuân thủ các quy định về hiệu chuẩn không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thiểu rủi ro mà còn đáp ứng yêu cầu pháp lý, tạo dựng uy tín với khách hàng và đối tác.

Bằng cách thực hiện hiệu chuẩn định kỳ, lựa chọn đơn vị hiệu chuẩn uy tín và tuân thủ các nguyên tắc kỹ thuật, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa hoạt động sản xuất, kiểm soát chi phí và duy trì hiệu suất thiết bị lâu dài. Vì vậy, đầu tư vào hiệu chuẩn thiết bị đo lường không chỉ là một yêu cầu bắt buộc mà còn là một chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.